राष्ट्रीय वित्तीय शिक्षा केंद्र (एनसीएफइ) द्वारा शुरू की गई आर्थिक साक्षरता पहल
आर्थिक शिक्षण कार्यक्रम:
आदेशानुसार, एनसीएफई इतर उपक्रमांमध्ये, देशात आर्थिक शिक्षणाला चालना देण्यासाठी आर्थिक शिक्षण कार्यशाळा, म्हणजे, आर्थिक शिक्षण प्रशिक्षण कार्यक्रम (एफईटीपी), मनी स्मार्ट स्कूल प्रोग्राम (एमएसएसपी) आर्थिक जागरूकता आणि ग्राहक प्रशिक्षण (एफएसीटी) आणि प्रौढांसाठी आर्थिक शिक्षण कार्यक्रम (एफईपी ए) आयोजित करत आहे.
आयोजित करण्यात आलेल्या आर्थिक शिक्षण कार्यशाळेचे प्रमुख ठळक मुद्दे:
एफईपीए
- एकूण 13,098 कार्यशाळा आयोजित केल्या गेल्या, त्यापैकी 4,725, सुमारे 37%, कार्यक्रम स्थापनेपासून विशेष केंद्रित जिल्ह्यांमध्ये उदा., महत्त्वाकांक्षी, एलडब्ल्यू ई, डोंगराळ आणि उत्तर-पूर्व जिल्ह्यांमध्ये आयोजित करण्यात आले
- ज्यांमध्ये 28 राज्ये आणि 6 केंद्रशासित प्रदेशांचा समावेश होतो
- संभाव्य उद्योजक/कौशल्य विकास प्रशिक्षणार्थींसाठी आर्थिक शिक्षण (एफई) कार्यक्रम – 14,050+ विविध राज्यांमध्ये प्रशिक्षित
- 56,000+ समुदाय नेत्या जसे की अंगणवाडी सेविका, एस. एचजीएस आणि आशा वर्कर्स एफईपी एअंतर्गत प्रशिक्षित आहेत, जे एनएसएफई 2020-25 च्या कृती मुद्द्यांशी सुसंगत आहे
- लखनौ, यूपी मध्ये ट्रान्सजेंडर्ससाठी पहिला कार्यक्रम आयोजित करण्यात आला होता. यामध्ये 45 ट्रान्सजेंडर सहभागी झाले होते
- लखनौ, यू पी मध्ये ट्रान्सजेंडर्ससाठी पहिला कार्यक्रम आयोजित करण्यात आला होता. यामध्ये 35 ट्रान्सजेंडर सहभागी झाले होते
- 2500+ अंगणवाडी सेविकांना हिमाचल प्रदेशामध्ये बाल विकास प्रकल्प अधिकारी (सीडीपीओएस) यांच्या उपस्थितीत ऑनलाइन पद्धतीने प्रशिक्षण देण्यात आले
- रेल्वे प्रोटेक्शन फोर्स ट्रेनिंग अकादमी, गुजरातमध्ये 3 कार्यक्रम आयोजित करण्यात आले – 300 कर्मचारी प्रशिक्षित आहेत
- एफईपीए हे1ले बटालियन राज्य सशस्त्र पोलीस दल (एसएएफ) पोलीस कार्यालय, इंदूरमध्ये आयोजित करण्यात आली – 65 कर्मचारी प्रशिक्षित झाले
- भारतीय रिझर्व्ह बँक नोट मुद्रण प्रायव्हेट लिमिटेड (बीआरबी एनएमपीएल) आणि सिक्युरिटी प्रिंटिंग अँड मिंटिंग कॉर्पोरेशन ऑफ इंडिया लिमिटेड (एसपीएमसीआयएल) च्या कर्मचाऱ्यांसाठी कामाच्या ठिकाणी आर्थिक साक्षरतेच्या उद्देशाने 5 एफ ई कार्यक्रम आयोजित केला गेला
- डॉ. आर एस टोलिया उत्तराखंड प्रशासन अकादमी, नैनिताल येथे जिल्हा पंचायत अधिकारी, बी डी ओ एस, प्राचार्य आणि अकादमीचे प्रशिक्षणार्थी यांच्यासाठी आर्थिक शिक्षण कार्यशाळा आयोजित करण्यात आली होती
- आय आर डी ए आय च्या सहकार्याने 50+ कार्यशाळा आयोजित करण्यात आल्या होत्या ज्यात विविध विमा कंपन्यांच्या प्रशिक्षकांनी भाग घेतला होता आणि आयआरडीएआय ने निर्देशित केल्यानुसार विमासंबंधित विषय सखोलपणे समजावून सांगितले
- संपूर्ण भारतातील 1,000+ आयओसीएल कर्मचाऱ्यांना एकाच वेबिनारद्वारे प्रशिक्षण देण्यात आले
- एफईपीए च्या माध्यमातून 2,65,000+ महिलांपर्यंत पोहोचले
- हरियाणातील वीटभट्टी कामगारांसह 9,500+ स्थलांतरित मजुरांना प्रशिक्षण देण्यात आले
- एफईपीए द्वारे स्थापनेपासून 3,85,500+ लाभार्थी पोहोचले आहेत
एफईटीपी आणि एफएसीटी:
- शासनाच्या शिक्षकांसाठी एफईटीपी कार्यशाळा जिल्हा दंडाधिकारी कार्यालयात घेण्यात आली. हाय हायस्कूल गुनीपालयम, तिरुवल्लूर जिल्हा, तामिळनाडू. जिल्ह्याचे मुख्य शिक्षणाधिकारी यांच्या उपस्थितीत हा कार्यक्रम पार पडला
- नॅशनल इन्स्टिट्यूट ऑफ बँक मॅनेजमेंट (एनआयबीएम), पुणे यांच्या संयुक्त विद्यमाने आयोजित राष्ट्रीय स्तरावरील एफई
वेबिनारमध्ये 600+ विद्यार्थी आणि तरुण उपस्थित होते - 7 उत्तर-पूर्वेकडील जिल्ह्यांमध्ये 2,300+ महाविद्यालयीन विद्यार्थ्यांना प्रशिक्षण देण्यात आले
- महाविद्यालयीन विद्यार्थ्यांसाठी बीएफएसआय-एस सीच्या समन्वयाने 5 पायलट एफ ई कार्यक्रम घेण्यात आले
- स्थापनेपासून एफएसीटी द्वारे 72,690+ आणिएफईटी पी द्वारे 17,700+ मनी स्मार्ट शिक्षक
डीईए अंतर्गत कार्यशाळा आणि सीएफएल सह सहयोग:
- आर्थिक वर्ष 2021-22 मध्ये आरबीआयच्या डीईए निधी अंतर्गत दिल्ली, चेन्नई आणि भुवनेश्वरच्या शहरी झोपडपट्ट्यांमध्ये 3 पथदर्शी कार्यक्रम आयोजित करण्यात आले होते. आर्थिक वर्ष 2022-23 मध्ये आणखी 24 कार्यशाळा नियोजित आहेत
- आरबीआयसी एफ एलच्या सहकार्याने इयत्ता VI ते X च्या शालेय विद्यार्थी आणि ज्येष्ठ नागरिकांसाठी 6 कार्यशाळा घेण्यात आल्या
एनसीएफई चे आर्थिक साक्षरता उपक्रम:
- राष्ट्रीय आर्थिक साक्षरता मूल्यांकन चाचणी (एनएफएलएटी):
ओईसीडी शिफारशींच्या अनुषंगाने सुरू केलेली, एन सी एफ ई द्वारे आयोजित राष्ट्रीय वित्तीय साक्षरता मूल्यमापन चाचणी (एनएफएलएटी), इयत्ता सहावी ते बारावीच्या शालेय विद्यार्थ्यांना त्यांच्या आयुष्याच्या प्रत्येक टप्प्यावर माहितीपूर्ण आणि प्रभावी आर्थिक निर्णय घेण्यासाठी आवश्यक मूलभूत आर्थिक कौशल्ये आत्मसात करण्यासाठी प्रोत्साहित करते. 2013-14 मध्ये एनएफएलएटी लाँच करण्यात आले. जागतिक स्तरावर, शालेय विद्यार्थ्यांसाठी ही सर्वात मोठी विनामूल्य वार्षिक आर्थिक साक्षरता चाचणी आहे. - आर्थिक शिक्षण वेबसाइट आणि सोशल मीडिया:
एनसीएफई ची वेबसाइट http://www.ncfe.org.in ही मोठ्य श्रोत्यांपर्यंत पोहोचण्यासाठी इंग्रजी, हिंदी आणि इतर 11 स्थानिक भाषांमध्ये उपलब्ध आहे. वेबसाइटवर सर्व नियामकांद्वारे प्रदान केलेली समृद्ध सामग्री आणि एनसीएफई द्वारे विकसित केलेली मूळ सामग्री आहे. एनसीएफई च्या स्थापनेपासून वेबसाइट हिट्स 25 दशलक्ष+ पर्यंत पोहोचल्या आहेत, सरासरी मासिक हिट 1 दशलक्ष आहेत.एनसीएफई फेसबुक, ट्विटर, यूट्यूब आणि इंस्टाग्रामवर आपल्या गतिविधींना प्रोत्साहन देते आणि सोशल मीडियावर अपडेट करत राहते. सोशल मीडियावर एनसीएफई चे 1,50,000+ फॉलोअर्स आहेत आणि एनसीएफई च्या स्थापनेपासून 21 दशलक्ष+ ची एकत्रित पोहोच आहे. - डी. एस. एस आणि के आयओएस के प्रकल्प:
एनसीएफई ने 71 लार्ज फॉरमॅट डिजिटल साइनेज सिस्टीम (डी. एस. एस) आणि 31 इंटरएक्टिव्ह टच स्क्रीन कियोस्कचे विस्तृत नेटवर्क स्थापित केले आहे जे आर्थिक सेवा वापरकर्त्यांसाठी, विशेषतः ठेवीदारांसाठी आर्थिक जागरूकता आणि संरक्षणावर संदेश प्रसारित करण्यासाठी भारतातील 5 निवडक राज्यांमध्ये 102 वेगवेगळ्या ठिकाणी धोरणात्मकरीत्या स्थित आहेत. - ई-लर्निंग मॅनेजमेंट सिस्टम (एलएमएस):
एनसीएफई ने देशात आर्थिक साक्षरता पसरवण्यासाठी ई-सामग्रीच्या 20 मॉड्यूल्ससह समर्पित ई-लर्निंग मॅनेजमेंट सिस्टम (एलएमएस) लाँच केली आहे. एलएमएस प्लॅटफॉर्मवर बँकिंग, रोखे बाजार, विमा, पेन्शन, सरकारी योजना इत्यादींशी संबंधित विविध विषय आहेत.प्लॅटफॉर्म प्रत्येकासाठी विनामूल्य आहे आणि आतापर्यंत 6,000+ नोंदणी प्राप्त झाल्या आहेत आणि ई-एलएमएस वेबसाइटवर 20 दशलक्ष+ च्या एकत्रित हिट्स आहेत. एनसीएफई ला प्लॅटफॉर्मची सामग्री आणि वैशिष्ट्यांबाबत वापरकर्त्यांकडून सकारात्मक प्रतिक्रिया मिळत आहे. - आरबीआय च्या ठेवीदार शिक्षण आणि जागरूकता निधी (डीईएएफ) अंतर्गत कार्यक्रम:
एनसीएफई ने आर्थिक वर्ष 2021-22 मध्ये डीईए फंड अंतर्गत प्राथमिक टप्प्यात दिल्ली, चेन्नई आणि भुवनेश्वर येथे प्रत्येकी एक अशाप्रकारे 3 आर्थिक शिक्षण कार्यशाळा आयोजित केल्या आहेत. . आर्थिक वर्ष 2022-23 मध्ये अशा आणखी 24 कार्यशाळा नियोजित आहेत.
- आर्थिक साक्षरता सप्ताह आणि डिजिटल आर्थिक सेवा दिवस:
एनसीएफई ने सर्व वित्तीय क्षेत्र नियामकांच्या समन्वयाने 8 फेब्रुवारी ते 12 फेब्रुवारी 2021 दरम्यान आर्थिक साक्षरता सप्ताह (एफएलडब्ल्यू 2021) साजरा केला आहे ज्यामध्ये “एफई च्या माध्यमातून शालेय मुलांमध्येएफ एल संकल्पना रुजवणे हे महत्त्वाचे जीवन कौशल्य बनवणे” ही याची थीम आहे. आर्थिक वर्ष 2021-22 साठी, 14 – 18 फेब्रुवारी 2022,“गो डिजिटल, गो सिक्योर”ही थीम होती. या कार्यक्रमांचा एक भाग म्हणून एफ एल क्विझ, प्रिन्सिपल कॉन्क्लेव्ह, सोशल मीडिया कॅम्पेन, एफ एल वेबिनार इ.चे आयोजन करण्यात आले - ऑटोमेशन चॅटबॉट:
एनसीएफई ने एन सी एफ ई वेबसाइटवर चॅटबॉट इन्स्टॉल केले आहे जेणेकरुन फायनान्शिअल एज्युकेशनवर सर्वसामान्य ग्राहकांच्या प्रश्नांना उत्तरे देता येईल.
डिजिटल वित्तीय सेवा दिवस 2021 12 फेब्रुवारी 2021 रोजी एमईआईटीवाई, सर्व वित्तीय क्षेत्र नियामक आणि एनपीसीआय यांच्या समन्वयाने साजरा करण्यात आला.
एमईआईटीवाई, एनपीसीआय आणि नियामकांच्या समन्वयाने 18 फेब्रुवारी 2022 रोजी डिजिटल वित्तीय सेवा दिवस 2022 पाळण्यात आला.