जर तुम्ही एनएसईएल (नॅशनल स्पॉट एक्सचेंज लिमिटेड) द्वारे ई-गोल्डमध्ये गुंतवणूक केली असेल, तर त्या युनिट्सचे सोन्याचे नाणे किंवा बार यांसारख्या भौतिक सोन्यात रूपांतर करण्याची आणि त्याची डिलिव्हरी घेण्याची प्रक्रिया आहे. डीमॅट स्वरूपात असलेली ई-गोल्ड युनिट्स एनएसईएल च्या नियुक्त लाभार्थीच्या खात्यात हस्तांतरित करणे आवश्यक असते. लाभार्थी खाते हे एखाद्या व्यक्तीच्या (सिंगल किंवा जॉइंट होल्डिंग) नावाचे डीमॅट खाते असते. हे बँक खात्यासारखेच असते. हे खाते खातेदाराने इलेक्ट्रॉनिक स्वरूपात डिमॅट युनिट्समध्ये ठेवण्यासाठी आणि व्यवहार करण्यासाठी वापरले जाईल.

ई-गोल्डचे भौतिकामध्ये रूपांतर करण्यासाठी येथे काही पायऱ्या आहेत:

डीआईएस आणि एसआरएफ सबमिट करा

तुम्हाला प्रथम ई-गोल्ड युनिट्स डिपॉझिटरी पार्टिसिपंट (डीपी) ला समर्पण करणे आवश्यक आहे. तुम्हाला समर्पण विनंती फॉर्म (एसआरएफ) सह डीपीला डिलिव्हरी इंस्ट्रक्शन स्लिपसबमिट करावी लागेल  – जी एनएसईएल वेबसाइटवर मोफत उपलब्ध आहे.

डीपीहा डीआईएस वर आधारित ई-गोल्ड युनिट्स एनएसईएल कडे सुपूर्द करेल. डिपॉझिटरी सहभागी नंतर ट्रान्सफर विनंती फॉर्म (टीआरएफ) वर गुंतवणूकदाराच्या स्वाक्षरीची साक्ष देतो आणि डीआईएस पोचपावतीसह ती गुंतवणूकदाराला हस्तांतरित करतो. डिलिव्हरी इंस्ट्रक्शन स्लिपची पोचपावती घेण्याचे लक्षात ठेवा. त्यानंतर गुंतवणूकदार डीआईएस आणि एसआरएफ हे एनएसईएल कडे सबमिट करतो आणि तो डिलिव्हरी घेऊ इच्छितो अशा त्याच्या आवडीचे केंद्र निर्दिष्ट करतो.

शुल्क भरावे लागेल

डीआईएस आणि एसआरएफची प्रत मिळाल्यावर, एनएसईएल नाणे/बार तयार करणे आणि पॅकेजिंगशी संबंधित शुल्क, वितरण शुल्क, टीआरएफ(मूल्यवर्धित कर) आणि इतर देयांची (असल्यास) गणना करेल.

एक्सचेंज हे समर्पण विनंती फॉर्ममध्ये प्रदान केलेल्या ईमेल आइडीद्वारे संबंधित क्लायंटला देय असलेली एकूण रक्कम कळवेल. गुंतवणूकदाराने “नॅशनल स्पॉट एक्सचेंज लिमिटेड” च्या वतीने आवश्यक रकमेचा चेक वॉल्टमध्ये जमा करणे आवश्यक आहे. जर वरील खात्यावर देय रक्कम रु. 50,000 पेक्षा जास्त असेल, तर डिमांड ड्राफ्टद्वारे पेमेंट स्वीकार्य असेल.

किमान प्रमाणातील ई-गोल्ड युनिट्स 1 ग्रॅम सोन्याच्या नाण्यामध्ये आणि 8 ग्रॅम,10 ग्रॅम,100 ग्रॅम आणि 1 किग्रॅ च्या मूल्यांमध्ये किंवा यांच्या पटीच्या संयोजनात रूपांतरित केले जाऊ शकतात. ई-गोल्डचे 1 युनिट हे 1 ग्रॅम सोन्याच्या बरोबरीचे असते. सामान्य लागू शुल्क 8 ग्रॅम आणि 10 ग्रॅमसाठी रू. 200, 100 ग्रॅमसाठी रू.100, आणि 1 किलोपर्यंत वजनाच्या सोन्याचे रूपांतरण झाल्यास कोणतेही शुल्क नाही.

जेव्हा तुम्ही डिमॅट युनिट्सच्या समर्पणाच्या विरूद्ध भौतिक वितरणाची निवड करता, तेव्हा तुम्हाला सध्याच्या दरानुसार वीएट भरावा लागेल. तथापि, ई-गोल्ड युनिट्सची खरेदी आणि विक्री आणि डीमॅट स्वरूपात डिलिव्हरी घेणे/देण्यासाठी, तुम्हाला कोणताही वीएट, जकात किंवा इतर कर भरावे लागणार नाहीत.

भौतिक सोने तिजोरीत साठवले जाते

एनएसईएल द्वारे समतुल्य भौतिक सोने 995 शुद्धता असलेल्या नियुक्त व्हॉल्टमध्ये ठेवले जाते आणि त्याचा पूर्ण विमा उतरविला जातो. भौतिक सोन्याची डिलिव्हरी विशिष्ट मूल्यांमध्ये आणि जिथे एनएसईएल ने व्हॉल्टिंग आणि वितरण व्यवस्था केली आहे अशा विशिष्ट ठिकाणीच दिली जाईल . भौतिक सोन्याची डिलिव्हरी अहमदाबाद, मुंबई, दिल्ली, कोलकाता, इंदूर, कानपूर, जयपूर, हैदराबाद, कोचीन, बंगळुरू आणि चेन्नई येथे केली जाईल. गुंतवणुकदाराने एनएसईएल ला सांगितलेल्या केंद्रांपैकी डिलिव्हरी इंस्ट्रक्शन स्लिपमधील केंद्राच्या पसंतीची माहिती द्यावी लागेल.

गुंतवणूकदार सात दिवसांनंतर आणि विनंती सबमिट केल्याच्या तारखेपासून 15 दिवसांच्या आत नियुक्त केलेल्या व्हॉल्टमधून कमोडिटी उचलू शकतो. 15 दिवसांच्या आत डिलिव्हरी न उचलल्यास, धारक संपूर्ण महिन्यासाठी संग्रहण शुल्क भरण्यास जबाबदार असेल. तुम्ही ओळखीच्या पुराव्यासोबत डीआईएस पावती आणि मूळ एसआरएफ सोबत ठेवावे.

ई-गोल्डच्या प्रत्यक्ष वितरणाची प्रक्रिया:

• समर्पण विनंती फॉर्मसह डिलीव्हरी इंस्ट्रक्शन स्लिप डीपी कडे सबमिट करा
• डीपी हा डीआईएस वर आधारित ई-गोल्ड युनिट्स एनएसईएल खात्यात हस्तांतरित करतो
• डीपी नंतर ट्रान्सफर विनंती फॉर्म (टीआरएफ) वर गुंतवणूकदाराच्या स्वाक्षरीला साक्षांकित करतो आणि डीआईएस च्या पोचपावतीसह ती गुंतवणूकदाराला हस्तांतरित करतो
• त्यानंतर गुंतवणूकदार डिलिव्हरी घेऊ इच्छित असलेले केंद्र निर्दिष्ट करून एनएसईएल कडे डीआईएस आणि एसआरएफ सबमिट करतो
• एनएसईएल मेकिंग आणि पॅकेजिंग शुल्क, वितरण शुल्क, वीएट आणि इतर देय रकमेशी संबंधित शुल्कांची गणना करते
• एनएसईएल हे एसआरएफ मध्ये प्रदान केलेल्या ईमेल आइडी द्वारे गुंतवणूकदाराची एकूण देय रक्कम कळवते
• मग गुंतवणूकदाराने “नॅशनल स्पॉट एक्सचेंज लिमिटेड” च्या नावे डीडी /चेकद्वारे असे पेमेंट करणे आवश्यक आहे

सोने खरेदी करण्याची आपली कारणे बहुतेक भावनिक, धार्मिक किंवा पारंपारिक गरजा असतात. सोने ही उत्पन्न न करणारी मालमत्ता आहे याकडे आपण अनेकदा दुर्लक्ष केले आहे. जागतिक आर्थिक मंदीमुळे गेल्या अनेक वर्षांत जगभरातील लोकांनी सोन्याकडे गुंतवणूक पाहिले आहे. यामुळे सोन्याचे सीएजीआर (चक्रवाढ वार्षिक वाढ दर) आकडे सुधारले आहेत.

ज्या लोकांना त्यांच्या संपत्तीचा काही भाग सोन्यात ठेवायचा आहे, त्यांनी त्यांचे वाटप पोर्टफोलिओच्या 10% पेक्षा जास्त नाही याची खात्री करणे आवश्यक आहे. सोन्यात गुंतवणूक करण्याचे काही मार्ग येथे आहेत.

सोन्याचे दागिने, बार आणि नाणी

भारतात सोन्याची खरेदी हा सर्वात सामान्य प्रकार आहे. या फॉर्मचा फायदा असा आहे की आपण त्याच्या मालकीचा आनंद घेत असताना, त्याचे मूल्य वाढतच जाते. जर तुम्ही नाणी आणि बार खरेदी करत असाल, तर तुम्ही ते बँकांकडून छेडछाड-प्रुफ कव्हरमध्ये मिळवू शकता ज्यामुळे शुद्धता सुनिश्चित होईल. तथापि, तोटे म्हणजे दागिने असल्यास तुम्ही खूप जास्त मेकिंग चार्जेस देता.

जर तुमचे सोने हॉलमार्क प्रमाणित नसेल तर सोन्याच्या शुद्धतेचा आणखी एक तोटा होतो. हॉलमार्क प्रमाणपत्र मिळवणे ही तुमच्या खरेदीसाठी जोडलेली आणखी एक किंमत आहे. तुमचे दागिने रोखीत रूपांतरित केल्याने आणखी एक गैरसोय म्हणजे अनावश्यक सौदेबाजी आणि सोन्याच्या गुणवत्तेबद्दल संशय निर्माण होतो कारण एखाद्याने ते अशा ठिकाणी विकण्याचा प्रयत्न केला आहे जिथे तुम्ही ते खरेदी केले नव्हते. भौतिक सोन्यासोबत तुम्हाला संग्रहण खर्च करावा लागेल. सर्वात शेवटी, सोन्याचा हा प्रकार संपत्ती कर आकर्षित करतो!

गोल्ड ईटीएफ

किरकोळ गुंतवणूकदारांमध्ये गोल्ड एक्स्चेंज ट्रेडेड फंड (ईटीएफ ) हा एक अत्यंत लोकप्रिय गुंतवणूकीचा मार्ग म्हणून उदयास आला आहे. गोल्ड ईटीएफ युनिट 1 ग्रॅम सोन्याच्या समतुल्य आहे. ते डीमॅट फॉर्ममध्ये इलेक्ट्रॉनिक पद्धतीने धरले जातात आणि एक्सचेंजेसवर व्यवहार केले जातात. ते गुंतवणूकदारांना सुरक्षितता, सुविधा, तरलता आणि सोन्याची शुद्धता यांचे फायदे देतात. या फंडांमध्ये 99.5% शुद्धतेमध्ये प्रमाणित सोन्याचे समान प्रमाण असणे आवश्यक आहे. गोल्ड ईटीएफ मध्ये गुंतवणूक करण्यासाठी तुम्हाला ब्रोकिंग खाते आणि डिमॅट खाते आवश्यक आहे.

गोल्ड ईटीएफ गुंतवणूकदारांना ठराविक कालावधीत कमी प्रमाणात सोने खरेदी करण्याची संधी देतात. त्यांच्यासोबत, शून्य संग्रहण शुल्क, चोरीचा धोका नाही, भौतिक सोन्याच्या बाबतीत तीन वर्षांच्या विरूद्ध एक वर्षापेक्षा जास्त काळ ठेवल्यास करमुक्त भांडवली नफा, कोणताही संपत्ती कर आणि वीएट नाही (मूल्यवर्धित कर) याचा फायदा आहे. सध्या 14 वेगवेगळ्या फंड हाऊसमध्ये 25 वेगवेगळ्या गोल्ड ईटीएफ योजना आहेत.

निधीचा सुवर्ण निधी

काही फंड हाऊसेसने गोल्ड फंड ऑफ फंड लॉन्च केले आहेत, जे गोल्ड ईटीएफ मध्ये गुंतवणूक करतात जेणेकरून तुमच्याकडे डिमॅट खाते असण्याची गरज नाही. गुंतवणुकीचा हा पर्याय तुम्हाला एसआईपी (सिस्टमॅटिक इन्व्हेस्टमेंट प्लॅन) करण्याची सोय देतो जसे की सोन्यामध्ये दिलेल्या कालावधीसाठी गुंतवणूक. तथापि, हे खर्चात येते. गुंतवणुकीची एका वर्षात पूर्तता झाल्यास फंड-ऑफ-फंड सामान्यतः 1%-2% एक्झिट लोड आकारतात. आणि, अतिरिक्त खर्चाचे प्रमाण 1.5% आहे.

ई-सोने

नॅशनल स्पॉट एक्सचेंज लिमिटेड (एनएसईएल) द्वारे ऑफर केलेले, एनएसईएल सोबत अधिकृत सहभागी असलेले ट्रेडिंग खाते सेट करून ई-गोल्ड खरेदी केले जाऊ शकते. ई-गोल्डचे प्रत्येक युनिट हे एक ग्रॅम भौतिक सोन्याच्या समतुल्य असते आणि ते डिमॅट खात्यात ठेवले जाते. गोल्ड ईटीएफ प्रमाणे, ई-गोल्ड युनिट्सना ताबेदाराकडे ठेवलेल्या सोन्याच्या समतुल्य प्रमाणाचा पूर्ण पाठिंबा असतो. आठवड्याच्या दिवशी 10 AM ते 11.30 PM वाजेपर्यंत या युनिट्सचा व्यवहार एक्सचेंजवर होतो.

ई-गोल्डमध्ये गुंतवणूक करण्यासाठी, गुंतवणूकदारांना नवीन डिमॅट खाते उघडणे आवश्यक आहे, जे इक्विटीमध्ये व्यवहार करण्यासाठी वापरल्या जाणाऱ्या खात्यापेक्षा वेगळे असते. यामध्ये खाते उघडण्याचे शुल्क समाविष्ट असेल. दीर्घकालीन भांडवली नफा कराचा लाभ केवळ तीन वर्षांनी ई-गोल्डमध्ये उपलब्ध होतो, गोल्ड ईटीएफआणि गोल्ड एफओएफच्या विपरीत, जिथे तो एक वर्षानंतर उपलब्ध होतो. तसेच, भौतिक सोन्याप्रमाणे, गुंतवणूकदार संपत्ती कर भरण्यास जबाबदार असतात.

गोल्ड फ्युचर्स

एमसीएक्स(मल्टी कमोडिटी एक्सचेंज ऑफ इंडिया) आणि एनसीडीएक्स (नॅशनल कमोडीटी ॲन्ड डेरीव्हेटीव्ह्ज एक्सचेंज लिमिटेड) सारखी कमोडिटी एक्सचेंज गुंतवणूकदारांना फ्युचर्स कॉन्ट्रॅक्टद्वारे सोन्यात ट्रेडिंग पोझिशन घेण्याची परवानगी देतात. सोन्याचा फ्युचर्स कॉन्ट्रॅक्ट म्हणजे आज ठरवलेल्या किमतीवर ठराविक प्रमाणात सोने खरेदी (किंवा विक्री) करण्याचा करार असतो. जेव्हा तुम्ही सोन्याचे फ्युचर्स खरेदी करता तेव्हा तुम्ही मुदतपूर्तीच्या वेळी सोन्याची किंमत जास्त असेल असे गृहीत धरता.

भविष्यात सोन्याच्या किमतीत घसरण होईल असे वाटत असल्यास पर्यायाने तुम्ही शॉर्ट पोझिशन घेऊ शकता आणि पैसे कमवू शकता. फ्युचर्स ट्रेडिंग अंतर्गत, जोखीम वाढवली जातात आणि, जर तुमची गणना थोडीशी चुकीची झाली, तर तुमच्या पोर्टफोलिओमध्ये मोठे नुकसान होऊ शकते.

तुम्ही सोन्याच्या फ्युचर्समध्ये गुंतवणूक केल्यास, तुम्हाला कराराच्या मुदतपूर्तीपूर्वी तुमची स्थिती ऑफसेट करावी लागेल किंवा तुम्ही प्रत्यक्ष सोन्याची डिलिव्हरी घ्याल. कमोडिटी एक्सचेंज अनेक लहान आकाराचे करार देतात. खरेदीदाराला मेकिंग चार्जेस आणि इतर वैधानिक शुल्क भरावे लागते. ही नॅशनल एक्स्चेंज असल्याने, तुम्ही मुंबई, अहमदाबाद, दिल्ली, हैदराबाद, बंगलोर, चेन्नई आणि कोलकाता या प्रमुख शहरांमध्ये प्रत्यक्ष सोन्याची डिलिव्हरी घेऊ शकता.

सोन्याची सध्याची उच्च किंमत ही त्याची वाढती मागणी दर्शवते. किंमती अशाच प्रकारे वाढत राहिल्यास, सोन्याच्या गुंतवणुकीतून नजीकच्या भविष्यात नक्कीच चांगला परतावा मिळेल. मात्र, ज्यांच्याकडे सोन्यात गुंतवणूक करण्यासाठी पुरेसा पैसा आणि वेळ आहे त्यांनाच हा पर्याय कामी येईल. तुम्ही लवकरच निवृत्त होत असाल तर सोन्यात गुंतवणूक करणे हा तुमच्यासाठी सर्वोत्तम पर्याय असू शकत नाही. अशीच काही कारणे येथे देत आहोत.

नियमित उत्पन्न नाही

तुमच्या कामाच्या दिवसांनी तुम्हाला नियमित उत्पन्न दिले जे तुम्ही तुमचे कुटुंब चालवण्यासाठी वापरता. तुम्ही निवृत्त झाल्यावर उत्पन्नाचा तो स्रोत बंद होईल. तुम्हाला नियमित उत्पन्न मिळत राहील याची खात्री करण्यासाठी, तुम्हाला योग्य उत्पादनांमध्ये गुंतवणूक करणे आवश्यक आहे. तुम्ही सोन्यात गुंतवणूक केल्यास, गुंतवणूक केलेले फंड ब्लॉक केले जाण्याची शक्यता असते कारण सोने तुम्हाला सतत उत्पन्न देत नाही. हा एक-वेळचा गुंतवणुकीचा आणि लाभाचा पर्याय आहे ज्याची तुम्हाला तुमच्या निवृत्तीदरम्यान किंवा नंतर आवश्यकता नसते. तुमच्या कुटुंबाचा नियमित खर्च चालू ठेवण्यासाठी, तुम्ही अशा साधनांमध्ये गुंतवणूक केली पाहिजे जी तुम्हाला लाभांश किंवा व्याजाद्वारे नियमित उत्पन्न मिळवून देतील. गेल्या दशकापासून सोन्याच्या किमती वाढत आहेत पण त्या कुठे शिखरावर पोहोचतील हे माहीत नाही. ज्यांनी सोन्याच्या किमती वाढायला लागल्याचे समजले त्यांना नंतर प्रवेश केलेल्यांपेक्षा अधिक फायदा होईल.

तुम्हाला वाढ हवी आहे

तुम्ही तुमच्या निवृत्तीपूर्वी गुंतवणूक करत असल्यास, तुम्ही निवृत्त होईपर्यंत त्या गुंतवणुकीतून तुम्हाला चांगला परतावा मिळेल याची खात्री करणे आवश्यक आहे. सोन्याचे मूल्य काही काळापासून वाढत असेल पण इतिहासाने हे दाखवून दिले आहे की सोन्याची किंमत नेहमी स्थिर नसते. सतत वाढ दर्शवणाऱ्या काही साधनांमध्ये तुम्ही तुमची गुंतवणूक सुरक्षित केली पाहिजे. तथापि, गुंतवणूक पर्याय म्हणून सोन्याला पूर्णपणे नाकारू नका. तुमच्या गुंतवणुकीत विविधता आणा आणि काही निधी सोन्याला द्या. मालमत्ता वाटप तुम्हाला दुसऱ्या साधनाद्वारे नुकसान भरून काढण्यात मदत करते.

तुमच्या मालकीचे सोने आहे

प्रत्येक भारतीय कुटुंबाकडे काही प्रमाणात सोन्याचे दागिने असतात. तुमच्याकडेही सोन्याचे दागिने असल्यास, त्याची किंमत शोधण्याची वेळ आली आहे. तुमच्या मालकीचे सोने ही आधीच केलेली गुंतवणूक आहे. तुमच्याकडे आधीच पुरेसे असल्यास, तुम्ही पुन्हा सोन्यात गुंतवणूक करणे टाळले पाहिजे

या अडचणीच्या काळात जेव्हा शेअर्सपासून बाँड्सपर्यंत प्रत्येक संभाव्य गुंतवणूक साधने सामान्य दराने परतावा देण्यासाठी धडपडत आहेत तेव्हा सोन्याने आतापर्यंतच्या सर्वोत्तम गुंतवणूक पर्यायाचा गौरव कायम ठेवला आहे. इतर सर्व गुंतवणुकीचे पर्याय गंभीर तणावात असल्याने, सोने नवीन गुंतवणूकदारांना आकर्षित करत आहे आणि किंमती नवीन उच्चांकावर ढकलत आहे. तथापि, अशुद्धता आणि पुनर्विक्री मूल्याच्या समस्यांमुळे दागिन्यांसारख्या भौतिक स्वरूपात सोने खरेदी करणे ही एक मोठी समस्या आहे. आता तुम्ही तुमचे डिमॅट खाते वापरून अशुद्धता, सुरक्षिततेची चिंता न करता सोन्यात गुंतवणूक करू शकता.

1. गोल्ड ईटीएफ

ज्या गुंतवणूकदारांना सोन्यामध्ये गुंतवणूक करायची आहे परंतु ते साठवून ठेवू इच्छित नाही त्यांच्यासाठी गोल्ड एक्सचेंज ट्रेडेड फंड (ईटीएफ) हा एक उत्तम पर्याय आहे. याच्या मदतीने तुम्ही सोन्याच्या युनिट्समध्ये गुंतवणूक करू शकता. गोल्ड ईटीएफ खरेदी आणि विक्री सुरू करण्यासाठी तुम्हाला फक्त डिमॅट खात्याची आवश्यकता आहे. ही प्रक्रिया म्युच्युअल फंड म्हणून काम करते आणि सोन्याच्या गुणवत्तेबद्दल तुम्ही खात्री बाळगू शकता. तुमचे सोने सुरक्षित राहते आणि ते विकण्यासाठी तुम्हाला बाजारात जाण्याची गरज नाही. गोल्ड ईटीएफ तुम्हाला कर लाभ देखील देतात. सर्वात चांगली गोष्ट म्हणजे यासाठी तुम्हाला जास्त पैशांची गरज नसते.

2. ई-सोने

आजकाल इलेक्ट्रॉनिक सोने किंवा ई-गोल्डमध्ये गुंतवणूक करणे खूप सामान्य झाले आहे कारण यामुळे गुंतवणूकदारांसाठी गोष्टी सुलभ होतात. यासाठी डिमॅट खाते उघडण्यासाठी तुम्हाला फक्त एनएसईएल वेबसाइटवर जावे लागेल आणि डिपॉझिटरीजची यादी शोधावी लागेल. सोने ई-गोल्ड गुंतवणुकीसाठी तुम्हाला वेगळे डिमॅट खाते आवश्यक आहे. एकदा तुमच्याकडे ते झाल्यानंतर, ऑनलाइन सोन्याचा व्यापार करणे खूप सोपे होते. तुम्हाला सोन्याच्या युनिट्समध्ये गुंतवणूक करणे आणि त्यानुसार व्यापार करणे आवश्यक आहे. तुम्हाला पाहिजे तेव्हा तुम्ही ते विकू शकता आणि त्याची किंमत मिळवू शकता.

3. सोने निधी

गोल्ड फंड हे म्युच्युअल फंड गुंतवणुकीसारखे असतात. या गुंतवणुकीसाठी कोणत्याही डिमॅट खात्याची आवश्यकता नाही. तुम्हाला गोल्ड फंडातून सर्व सुविधा मिळतात ज्या तुम्हाला डीमॅट खात्यासह सोन्याच्या गुंतवणुकीच्या इतर पर्यायांमधून मिळतात. तुम्हाला सोने साठवून ठेवण्याची आणि गुंतवणुकीसह संपूर्ण सुरक्षितता राखण्याची गरज नाही. फंड हाऊसेसमध्ये गुंतवणूक करण्यापूर्वी त्याबद्दल पुरेसे संशोधन करा.

सोने, दाट, मऊ आणि चमकदार धातू त्याच्या उच्च मूल्यामुळे अनादी काळापासून मनुष्याशी संबंधित आहे, सोन्याचे मानक हे मौद्रिक धोरणांसाठी सर्वात सामान्य आधार आहेत जोपर्यंत ते गेल्या शतकात फिएट चलनाद्वारे व्यापकपणे बदलले जात नव्हते.

सोन्याची निवड का करावी:

सध्याच्या काळातील जागतिक अर्थव्यवस्थेतील अनिश्चिततेमुळे विविध मालमत्ता वर्गातून मिळणारा गुंतवणूक परतावा कमी झाला आहे. शिवाय, इंधनाच्या किमतीत झालेल्या वाढीमुळे जगभरात महागाईची पातळी वाढत असताना, गुंतवणूकदार त्यांच्या गुंतवणुकीला सुरक्षितता आणि मूल्य प्रदान करू शकणारे गुंतवणूक साधन म्हणून सोन्याकडे अधिक प्रमाणात पाहत आहेत. चलनवाढीच्या विरोधात सोने हे कुंपण असू शकते की नाही हा वाद चालू असला तरी, काहींनी अन्यथा वाद घातला, कारण त्यांना वाटते की महागाई वाढल्याने सोन्याच्या किमतीत वाढ होईल, परंतु एखाद्याने हे लक्षात ठेवले पाहिजे की मौल्यवान धातू म्हणजे पैसा (संपत्ती), जे फक्त उत्पादन आणि वापरासाठी वापरल्या जाणाऱ्या इतर वस्तूंपेक्षा वेगळे असते. 
सोने हे संपत्तीचे प्रमुख भांडार आहे आणि आता अधिकृत चलन नसले तरी ही वस्तुस्थिती कायम आहे. आणि विशेषत: उच्च महागाई आणि आर्थिक संकटाच्या काळात एखाद्याला संपत्तीचे प्रभावी रक्षण करणाऱ्याची किंवा खरेदी शक्तीची आवश्यकता असते.

महागाई आणि सोने

झिम्बाब्वे प्रमाणेच महागाईचा पूर्ण मार्ग चालवायचा असेल, जो अति महागाईच्या काळात गेला होता, तर एकमेव बँक करण्यायोग्य मालमत्ता ही मूर्त मालमत्ता असेल. कागदी चलन निरुपयोगी होऊ शकते तसेच त्या चलनात असलेले कर्ज देखील असू शकते. याचा अर्थ कागदी चलनाच्या दृष्टीने किंमतींनाही काही अर्थ नसतो. सर्व मालमत्तेची किंमत नंतर इतर मालमत्तेनुसार केली जाते, विशेषत: ज्यांच्याकडे आर्थिक गुणधर्म आहेत आणि ते प्रीमियमवर व्यापार करतील कारण ते मालमत्ता विनिमय व्यवहारांमध्ये अधिक उपयुक्त आहेत. अशा परिस्थितीत, सोने हे महागाईविरूद्ध परिपूर्ण बचाव म्हणून कार्य करते. जरी एखाद्याच्या गुंतवणुकीपैकी फक्त एक चतुर्थांश गुंतवणूक सोन्यात असेल, तरीही ते इतर गुंतवणुकीची भरपाई करू शकतात जी महागाईच्या ट्रेंडशी जुळत नाहीत.

जीवनातील अनिश्चितता अनेकदा असुविधाजनक परिस्थितींना जन्म देतात जेव्हा पैशाची अत्यंत तातडीची गरज असते आणि सहसा, जेव्हा एखाद्या व्यक्तीकडे निधीची कमतरता असते तेव्हा असे घडते. ही अशी वेळ असते जेव्हा सोने कामात येते आणि कपाटात कोंडून ठेवण्याऐवजी त्याचा खूप उपयोग होतो.

उल्लेखनीय वैशिष्ट्य:

सुवर्ण कर्ज घेताना, कर्जदाराकडे उत्पन्नाचा स्रोत असणे आवश्यक नाही. जे गृहिणी कमावत नाहीत किंवा ज्यांचा क्रेडिट इतिहास खराब आहे त्यांना कर्जासाठी पात्र होण्यासाठी हे खूप मदत करू शकते.

कोणतीही अडचण नाही:

सुवर्ण कर्ज त्वरित होतात आणि अर्ज केल्याच्या 30 मिनिटांच्या आत मिळू शकतात, कोणत्याही कठीण कागदपत्रांची आवश्यकता नाही आणि कोणत्याही मंजुरीची आवश्यकता नाही. अशी कर्जे सहसा एका वर्षाच्या कालावधीसाठी दिली जातात परंतु जेव्हा कर्जदाराची इच्छा असेल तेव्हा ती पूर्वनिर्धारित केली जाऊ शकते. बँकांकडून सुवर्ण कर्जावर 12% पर्यंत व्याज आकारले जाऊ शकते आणि कर्जदाराला करारामध्ये नमूद केल्याप्रमाणे व्याज भरावे लागेल. हे मासिक किंवा त्रैमासिक आधारावर दिले जाऊ शकते, परंतु इएमआइ भरण्याची आवश्यकता नाही. व्याज वेळेवर न भरल्यास, बँक सुमारे 2% दंड म्हणून आकारू शकते.

प्रक्रिया:

भारतातील जवळपास सर्व बँका सोन्याच्या बदल्यात सहजगत्या कर्ज देतात, कारण पिवळ्या धातूच्या गगनाला भिडणाऱ्या किमती पाहता ही गुंतवणूक सुरक्षित मानली जाते. बहुतेक सावकार सोन्याच्या मूल्याच्या 60% पर्यंत कर्ज म्हणून देतात.
प्रक्रिया सुरू करण्यासाठी, एखाद्या व्यक्तीला फक्त त्याच्या बँकेला भेट द्यावी लागेल, त्याला त्याच्या निर्णयाची माहिती द्यावी लागेल, त्यानंतर त्याला भरण्यासाठी एक साधा फॉर्म दिला जाईल, जेव्हा कर्जदार त्याच्या सोन्याच्या मूल्याचे मूल्यांकन करेल.

बँकेने नियुक्त केलेल्या ज्वेलर्सद्वारे मूल्यांकन केले जाते, ज्यासाठी शुल्क कर्जदाराने भरावे लागते. त्यानंतर कर्जदाराला दागिने गहाण ठेवण्यासाठी बँकेला स्टॅम्प पेपर द्यावा लागेल. बँक कर्जदाराच्या खात्यात कर्जाची रक्कम जमा करते आणि कर्जदार त्याच्या तातडीच्या गरजा पूर्ण करण्यासाठी रक्कम काढण्यास मोकळा असतो.

ही प्रक्रिया पूर्णपणे सोपी असू शकत नाही, परंतु कर्जदाराला देखील खात्री दिली जाते की त्याचे दागिने सुरक्षित हातात आहेत.

भारतीयांसाठी सोन्याचे मूल्य काय आहे:

सोन्याला सार्वत्रिक स्वीकृती आहे आणि जगभरात मालमत्ता वर्ग म्हणून त्याचे खूप मूल्य आहे, परंतु भारतीय या मौल्यवान धातूशी भावनिकदृष्ट्या देखील जोडलेले आहेत. भारत आज केवळ मौल्यवान धातूचा सर्वात मोठा ग्राहक नाही. अनादी काळापासून, भारताच्या सामाजिक आचारसंहितेत सोन्याने नेहमीच महत्त्वाची भूमिका बजावली आहे, मुख्यत: हिंदू लोकसंख्येमध्ये धातूला पवित्रतेचे स्थान आहे.

तथापि, सोन्याचे दागिने सर्व भारतीय परिधान करतात आणि त्यांना विवाह, सामाजिक कार्ये आणि सणांमध्ये उच्च सजावटीचे मूल्य असते.

पुढे, भारतीय इतर प्रसंगी सोन्याचा वापर करतात. उदाहरणार्थ, जेव्हा नवीन घर बांधले जाते तेव्हा लोक पायाच्या स्तरावर काही ग्रॅम सोने घालतात कारण असे करणे खूप शुभ मानले जाते.

मृत्यूच्या वेळी, अंत्यसंस्कार करण्यापूर्वी मृत व्यक्तीच्या तोंडात थोडेसे सोने ठेवले जाते. आणि आजच्या जगात, स्थिर रोख प्रवाहाची गरज जवळजवळ प्रत्येकासाठी प्राधान्य बनत आहे, ज्यांना रोखीची तातडीची गरज आहे त्यांच्यासाठी सोने हे योग्य उत्तर बनले आहे.

सोन्यासाठी कर्ज:

या गरजेमुळे, अनेक वित्तीय संस्थांसाठी सोन्याच्या दागिन्यांवर कर्ज देणे हे प्राधान्य दिले आहे, विशेषत: लहान शहरांमध्ये, मध्यमवर्गाला अधिक सोनेसुवर्ण कर्ज मिळावे हे सुनिश्चित करण्यासाठी, अनेक आकर्षक योजना ऑफर करतात.  सोन्याच्या दागिन्यांवर कर्ज हे अशा दागिन्यांची विक्री न करता रोखता सुलभ करण्यासाठी एक उत्पादन आहे.

सोन्याच्या दागिन्यांवर कर्ज घेताना त्यांचा उत्पादक वापर केला जाऊ शकतो. जेव्हा आवश्यक कागदपत्रे सादर केली जातात आणि सोन्याच्या गुणवत्तेचे मूल्यांकन केले जाते, तेव्हा कर्ज जवळजवळ त्वरित मंजूर केले जाईल. कर्ज रोखीने, डिमांड ड्राफ्ट किंवा खात्यात निधी हस्तांतरण करून वितरित केले जाऊ शकते.

डीफॉल्ट:

कर्जदाराची परतफेड करण्यात चूक झाल्यास, साधारणपणे साधारण व्याजदरापेक्षा सुमारे 2% वार्षिक दंडात्मक व्याज त्याच्यावर आकारले जाते.

वैशिष्ट्येः

सोन्याच्या दागिन्यांवर कर्जे अतिशय आकर्षक वैशिष्ट्यांसह येतात. ही प्रक्रिया क्लिष्ट नाही आणि कर्ज त्वरीत वितरित केले जाते, कागदपत्रे अतिशय सोपी आहेत, परतफेडीचे पर्याय अतिशय सोपे आहेत आणि व्याजदर कमी असल्याने ते अतिशय आकर्षक आहेत.

अशा कर्जांना रोख किंवा जमिनीच्या मालमत्तेमध्ये तारणाची आवश्यकता नसते. सोन्याच्या मूल्याच्या 80% पर्यंत कर्ज म्हणून वितरित केले जाऊ शकते. सुवर्ण कर्जामध्ये कधीही तरलता असते, तर इएमआइ पेमेंट लागू होत नाही आणि फक्त सेवा शुल्क लागू होते. शिवाय, एखादी व्यक्ती त्याचे सोन्याचे दागिने त्याच्या सावकाराच्या सुरक्षित ताब्यात आहेत याची खात्री बाळगू शकते.

सोन्यात गुंतवणूक करणे हे गुंतवणूकदारांसाठी नेहमीच चुंबकीय आवाहन राहिले आहे. दीर्घकालीन गुंतवणुकीमुळे जोखीम कमी होते आणि परतावा जवळजवळ हमखास असतो. सोन्याच्या किमती आजकाल विक्रमी उच्चांक गाठत आहेत ज्यामुळे अधिक लोक पिवळ्या धातूमध्ये गुंतवणूक करतात. ज्यांनी आधीच सोन्यात गुंतवणूक केली आहे ते आनंदी आहेत आणि ज्यांनी नाही ते त्यांचे पर्याय मोजत आहेत.

गुंतवणुकीचे मार्ग:

1. स्पॉट मार्केट गुंतवणूक

स्पॉट मार्केटमध्ये, व्यवहार तात्काळ ठरविले जातात आणि वैयक्तिक गुंतवणूकदारांद्वारे सोन्याचा व्यापार त्यापेक्षा मोठ्या प्रमाणात केला जातो. बँका किंवा सराफा संघटनांसारख्या मोठ्या स्पॉट मार्केटमधून धातू खरेदी करण्याचा सल्ला कोणताही तज्ञ देईल कारण त्या प्रमाणित आणि विश्वासार्ह संस्था आहेत. हे मार्केट पैसे वाचवण्यासाठी किंवा जोखीम कमी करण्यासाठी तुमच्याकडे सोने भौतिकरित्या हलवत नाहीत. सर्व प्रक्रिया कागदोपत्री पूर्ण करायच्या आहेत. त्यानंतर तुम्ही अधिकृतपणे सोन्याचे मालक व्हाल आणि त्याचा व्यापार करू शकता.

2. फ्युचर्स ट्रेडिंग

सोन्यात गुंतवणूक करण्याचा हा एक अनोखा मार्ग आहे. तुम्हाला भविष्यात एक विशिष्ट तारीख ठरवावी लागेल ज्या दिवशी सोने खरेदी/विक्रीची ऑर्डर पूर्वनिर्धारित किंमतीवर अंमलात येईल. त्यानंतर तुम्हाला तुमच्या नियमांबद्दल ट्रेडिंग कंपनीशी करार करणे आवश्यक आहे. फ्युचर्स कॉन्ट्रॅक्टमध्ये सोन्याच्या रकमेचा व्यापार केला जाईल, उदा. किंमत प्रति 1 ग्रॅम किंवा किंमत प्रति 10 ग्रॅम इत्यादी. करारानुसार सोन्याचे प्रमाण बदलते.

3. भौतिक सोने

सोन्याच्या गुंतवणुकीची ही सर्वात सामान्य आणि सोपी पद्धत आहे. तुम्ही ज्वेलर्स किंवा बँकेकडून सोन्याची नाणी, बार आणि अगदी सोन्याचे दागिने खरेदी करू शकता. तुम्ही ते तुमच्या बँक लॉकरमध्ये किंवा तुमच्या घरात सुरक्षित ठिकाणी ठेवू शकता आणि किंमती वाढण्याची वाट पाहू शकता. भारतीय लोक पारंपारिकपणे भरपूर सोन्याचे दागिने ठेवतात कारण त्यांना भावनिक मूल्य असते आणि लग्नाच्या वेळी ते आवश्यक असते.

सोन्याच्या किमती चालक:

1. गुंतवणूकदार

जागतिक आर्थिक संकटाच्या पार्श्वभूमीवर सोन्याच्या किमतीत वाढ होण्याचे एक प्रमुख कारण म्हणजे या धातूकडे गुंतवणूक करणाऱ्यांची वाढती संख्या. सोन्याची वाढती किंमत आणि सुरक्षित आश्रयस्थानाची स्थिती अनेक गुंतवणूकदारांना आकर्षित करते कारण इतर सर्व गुंतवणूक अनिश्चित वाटतात. गुंतवणुकीची एकूण रक्कम सोन्याच्या किमती आणि बाजाराला पुढे ढकलत आहे.

2. तेलाच्या किमती

सोने आणि तेलाच्या किमती नेहमीच संबंधित आहेत. कच्च्या तेलाच्या वाढत्या किमती महागाई वाढवणाऱ्या आहेत आणि सोन्याला महागाईविरूद्ध बचाव मानले जाते म्हणून हे कदाचित असे असू शकते. अशा प्रकारे, सोन्याचा वापर तेलाच्या किमतीच्या वाढीविरूद्ध बचाव म्हणून केला जाऊ शकतो. जेव्हा महागाई वाढते तेव्हाच सोन्याचे मूल्य वाढते. त्यामुळे सोन्याच्या किमतीत झालेल्या वाढीचा काही भाग तेलाच्या वाढत्या किमतीलाही कारणीभूत ठरू शकतो.

3. केंद्रीय बँकांची सोने खरेदी

केंद्रीय बँका त्यांचे सोन्याचे साठे तयार करण्यासाठी आंतरराष्ट्रीय नाणेनिधीसारख्या संस्थांकडून सोने खरेदी करतात. जेव्हा ते सोने खरेदी किंवा विक्री करतात तेव्हा त्याचा सोन्याच्या किमतीवर परिणाम होतो. रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडियाने अलीकडेच आयएमएफ कडून सुमारे 200 टन सोने विकत घेतले आहे.

सौजन्य : मास एम्पॉवरमेंटसाठी आर्थिक साक्षरता अजेंडा (एफएलएएमई)
स्रोत: http://flame.org.in/