ਭਾਰਤੀ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ (ਆਰ.ਬੀ.ਆਈ) ਦੁਆਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਵਿੱਤੀ ਸਾਖਰਤਾ ਪਹਿਲਕਦਮੀ
ਬੁਨਿਆਦੀ ਵਿੱਤੀ ਸਿੱਖਿਆ:
ਆਰ.ਬੀ.ਆਈ ਨੇ ਮੁੱਢਲੀ ਵਿੱਤੀ ਸਿੱਖਿਆ ਲਈ ਹੇਠ ਲਿਖੀ ਸਮੱਗਰੀ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤੀ ਹੈ:
ਵਿੱਤੀ ਸਾਖਰਤਾ ਗਾਈਡ, ਵਿੱਤੀ ਡਾਇਰੀ ਅਤੇ ਆਰ.ਬੀ.ਆਈ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਗਏ 16 ਪੋਸਟਰਾਂ ਦਾ ਸੈੱਟ
ਵਿੱਤੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ ਨਵੇਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਐਨਸੀਐਫਈ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕੈਂਪ ਕਿਤਾਬਚਾ ਜੋ ਵਿੱਤੀ ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬੱਚਤ, ਉਧਾਰ, ਵਿਆਜ ਅਤੇ ਕੰਪਾਊਂਡਿੰਗ ਦੀ ਧਾਰਨਾ, ਪੈਸੇ ਦਾ ਸਮਾਂ ਮੁੱਲ, ਮਹਿੰਗਾਈ, ਜੋਖਮ ਅਤੇ ਇਨਾਮਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸੰਬੰਧ ਆਦਿ ਨੂੰ ਕੈਪਚਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਸੈਕਟਰ ਕੇਂਦਰਿਤ ਵਿੱਤੀ ਸਿੱਖਿਆ:
ਸਮੱਗਰੀ ਵਿੱਚ ਬੈਂਕਿੰਗ ਖੇਤਰ ਦੇ ਸੰਬੰਧਿਤ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਏ.ਟੀ.ਐਮ, ਭੁਗਤਾਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਐਨ.ਈ.ਐਫ.ਟੀ, ਯੂ.ਪੀ.ਆਈ, USSD, ਸੈਸ਼ੇ ਪੋਰਟਲ ਬਾਰੇ ਜਾਗਰੂਕਤਾ, ਪੋਂਜੀ ਸਕੀਮਾਂ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹਿਣਾ, ਜਾਅਲੀ ਈਮੇਲ / ਕਾਲਾਂ, ਕੇ.ਵਾਈ.ਸੀ, ਕਰੈਡਿਟ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨਾ, ਕਾਰੋਬਾਰੀ ਪੱਤਰਕਾਰ ਆਦਿ। ਆਰ.ਬੀ.ਆਈ ਦੀ ਵੈੱਬਸਾਈਟ ਦੇ ਵਿੱਤੀ ਸਿੱਖਿਆ ਵੈੱਬਪੇਜ ‘ਤੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਲਈ 20 ਸੰਦੇਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਵਿੱਤੀ ਸਾਖਰਤਾ ਹਫਤੇ ਲਈ ਵਿੱਤੀ ਸਾਖਰਤਾ ‘ਤੇ ਪੰਜ ਪੋਸਟਰਾਂ ਵਾਲੀ ਵਿੱਤੀ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਸੰਦੇਸ਼ (FAME) ਕਿਤਾਬਚਾ ਉਪਲਬਧ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।
ਜਨਤਕ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਮੁਹਿੰਮ:
- ਆਰ.ਬੀ.ਆਈ ਦੇ twitter handle ‘@ਆਰ.ਬੀ.ਆਈ‘ ‘ਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪ੍ਰੈਸ ਰਿਲੀਜ਼, ਬਿਆਨ, ਰੈਗੂਲੇਟਰੀ ਦਿਸ਼ਾ ਨਿਰਦੇਸ਼, ਭਾਸ਼ਣ, ਸਪਸ਼ਟੀਕਰਨ ਅਤੇ ਘਟਨਾਵਾਂ ਟਵੀਟ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਵੀਡੀਓ ਆਰ.ਬੀ.ਆਈ ਦੇ YouTube ਲਿੰਕ ‘ਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਕ ਵੱਖਰਾ ਟਵਿੱਟਰ ਹੈਂਡਲ ‘@ਆਰ.ਬੀ.ਆਈ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ‘ ਅਤੇ ਫੇਸਬੁੱਕ ਪੇਜ ‘ਆਰ.ਬੀ.ਆਈ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ’ ਬੈਂਕ ਦੇ ਕਾਰਜਾਂ ਬਾਰੇ ਵਧੇਰੇ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਅਤੇ ਸਮਝ ਲਈ ਸੰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਦਿਲਚਸਪੀ ਵਾਲੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ‘ਤੇ ਸੀਮਤ ਦੋ-ਪੱਖੀ ਸੰਚਾਰ ਅਤੇ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਮੌਜੂਦਗੀ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਕਰਦਾ ਹੈ।
- ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ, ਆਰ.ਬੀ.ਆਈ ਆਊਟਰੀਚ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ, ਵਿੱਤੀ ਸਾਖਰਤਾ ਪਹਿਲਕਦਮੀਆਂ, ਮਾਸ ਮੀਡੀਆ ਅਤੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਪਲੇਟਫਾਰਮਾਂ ਆਦਿ ਰਾਹੀਂ ਆਮ ਆਦਮੀ ਤੱਕ ਲਗਾਤਾਰ ਪਹੁੰਚ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ ‘ਜਨ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਮੁਹਿੰਮ’ ਰਾਹੀਂ ਬੈਂਕਾਂ ਅਤੇ ਵਿੱਤੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਤੋਂ ਉਮੀਦ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸਹੂਲਤਾਂ ਅਤੇ ਸੇਵਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਜਨਤਾ ਨੂੰ ਸੂਚਿਤ ਕਰਕੇ ਜਨਤਾ ਨੂੰ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਜਨਤਾ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ ਬੈਂਕਿੰਗ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਬਾਰੇ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਇਹ ਮੁਹਿੰਮ ਅਖਬਾਰਾਂ, ਟੀ.ਵੀ, ਰੇਡੀਓ, ਸਿਨੇਮਾ, ਡਿਜੀਟਲ ਚੈਨਲਾਂ, ਐਸਐਮਐਸ ਅਤੇ ਹੋਰਡਿੰਗਜ਼ ਵਿੱਚ ‘ਆਰ.ਬੀ.ਆਈ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ‘ ਟੈਗਲਾਈਨ ਦੇ ਤਹਿਤ ਨਿਯਮਤ ਅਧਾਰ ‘ਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
- ਵੀਡੀਓ ਸਪਾਟ ਲਈ, ਇਸ ਸਮੇਂ, ਕੁਝ ਕ੍ਰਿਕਟਰਾਂ ਅਤੇ ਬੈਡਮਿੰਟਨ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਜੋ ਭਾਰਤੀ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ ਦੇ ਕਰਮਚਾਰੀ ਹਨ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਆਈਪੀਐਲ/ਪੀ.ਬੀ.ਐਲ ਟੀਮਾਂ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਵੀ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵੀਡੀਓ ਸਪਾਟਾਂ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਕਈ ਪੱਧਰਾਂ ‘ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਮੁੱਖ ਸੰਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਕਹਾਣੀ ਲਾਈਨ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨਾਲ ਤੁਰੰਤ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਸੰਪਰਕ ਵੀ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਗੱਲਬਾਤ ਦੀ ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਬੈਂਕ ਖਾਤੇ ਵਰਗੇ ਸੁੱਕੇ ਵਿਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨੂੰ ਜਿਉਂਦਾ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦੀ ਹੈ।
- ਭਾਰਤੀ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ ਦੀ ਜਨਤਕ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਮੁਹਿੰਮ 2017 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਸੀ ਅਤੇ 2018 ਵਿੱਚ ਇਸਨੇ ਜ਼ੋਰ ਫੜਿਆ। ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ (ਆਈਪੀਐਲ), 2018 ਫੀਫਾ ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ, ਏਸ਼ੀਆਈ ਖੇਡਾਂ, ਕੌਨ ਬਨੇਗਾ ਕਰੋੜਪਤੀ (ਕੇ.ਬੀ.ਸੀ), ਪ੍ਰੋ ਕਬੱਡੀ ਲੀਗ, ਪ੍ਰੋ ਬੈਡਮਿੰਟਨ ਲੀਗ ਅਤੇ ਭਾਰਤ-ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ ਇਕ ਦਿਨਾ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਰਗੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸਮਾਗਮਾਂ ਵਿੱਚ ਸੀਨੀਅਰ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਲਈ ਬੇਸਿਕ ਸੇਵਿੰਗਜ਼ ਬੈਂਕ ਡਿਪਾਜ਼ਿਟ ਅਕਾਊਂਟ (ਬੀ.ਐਸ.ਬੀ.ਡੀ.ਏ, ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਡਿਜੀਟਲ ਬੈਂਕਿੰਗ, ਸੀਮਤ ਦੇਣਦਾਰੀ ਅਤੇ ਬੈਂਕਿੰਗ ਦੀ ਆਸਾਨੀ ਬਾਰੇ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ।
- ਬੀ.ਐਸ.ਬੀ.ਡੀ.ਏ ‘ਤੇ ਇੱਕ ਫਿਲਮ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਇਸ ਖਾਤੇ ਨੂੰ ਖੋਲ੍ਹਣ ਨਾਲ ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਬਕਾਇਆ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਡਿਜੀਟਲ ਬੈਂਕਿੰਗ ‘ਤੇ ਇੱਕ ਫਿਲਮ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਡਿਜੀਟਲ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਕਾਰਡ ਅਤੇ ਪਿੰਨ ਵੇਰਵੇ ਸਾਂਝੇ ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਚੇਤਾਵਨੀ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਸੀਮਤ ਦੇਣਦਾਰੀ ‘ਤੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਫਿਲਮ ਕਾਰਡ ਧੋਖਾਧੜੀ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਉਪਲਬਧ ਸਹਾਰਾ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਦੀ ਹੈ। ‘ਸੀਨੀਅਰ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਲਈ ਬੈਂਕਿੰਗ ਦੀ ਆਸਾਨੀ’ ‘ਤੇ ਇੱਕ ਫਿਲਮ ਸੀਨੀਅਰ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਲਈ ਉਪਲਬਧ ਡੋਰਸਟੈਪ ਬੈਂਕਿੰਗ ਵਰਗੀਆਂ ਸਹੂਲਤਾਂ ਨੂੰ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਕ੍ਰਿਕਟਰਾਂ ਅਤੇ ਬੈਡਮਿੰਟਨ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਇਹ ਫਿਲਮਾਂ, ਜੋ ਭਾਰਤੀ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ ਦੇ ਕਰਮਚਾਰੀ ਹਨ, ਮੀਡੀਆ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ।
- ਜਨਤਕ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਮੁਹਿੰਮ ਦੀ ਇੱਕ ਵਿਲੱਖਣ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਮਿਸਡ ਕਾਲ ਤੱਤ ਹੈ: 14440 ਨੰਬਰ ‘ਤੇ ਮਿਸਡ ਕਾਲ ਦੇਣ ‘ਤੇ, ਕਾਲ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤੇ ਇੰਟਰਐਕਟਿਵ ਵੌਇਸ ਰਿਸਪਾਂਸ ਸਿਸਟਮ (ਆਈ.ਵੀ.ਆਰ.ਐਸ) ਰਾਹੀਂ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਵੇਗੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਕਾਲ ਸੈਂਟਰ ਪਹੁੰਚ ਦੇ ਗਲਤ ਸੰਚਾਰ ਜਾਂ ਓਵਰ-ਕਮਿਊਨੀਕੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਬਚਿਆ ਜਾ ਸਕੇਗਾ। ਗੈਰ-ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ, ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨ ਗਾਹਕਾਂ ਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਤੇ ਖੇਤਰੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸੰਦੇਸ਼ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਜੋ ਆਮ ਵਿਅਕਤੀ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਤੁਰੰਤ ਅਤੇ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ।
ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਲਿੰਕ:
Play Video
100/- ਰੁਪਏ ਦੀਆਂ ਸੁਰੱਖਿਆ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ
Play Video
ਮੁੱਖ ਬੈਂਕ ਨੋਟਾਂ ਨੂੰ ਨਾ ਰੱਖੋ
- ਬੈਂਕਿੰਗ ਓਮਬਡਸਮੈਨ
- ਇੱਕ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਡਿਜੀਟਲ ਬੈਂਕਿੰਗ ਅਨੁਭਵ ਲਈ ਚੰਗੇ ਅਭਿਆਸ
- ਅਣਅਧਿਕਾਰਤ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਬੈਂਕਿੰਗ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਲਈ ਆਪਣੀ ਦੇਣਦਾਰੀ ਜਾਣੋ
- ਜੋਖਮ ਬਨਾਮ ਵਾਪਸੀ
- ਗਾਹਕ ਦੇਣਦਾਰੀ- ਅਣਅਧਿਕਾਰਤ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਬੈਂਕਿੰਗ ਟ੍ਰਾਂਜੈਕਸ਼ਨ 1
- ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਡਿਜੀਟਲ ਬੈਂਕਿੰਗ ਅਨੁਭਵ ਲਈ ਚੰਗੇ ਅਭਿਆਸ 1
- ਜਾਣੋ ਕਿ ਆਪਣੀਆਂ ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ ਕਿਵੇਂ ਦਰਜ ਕਰਨੀਆਂ ਹਨ
- ਜੋਖਮ ਬਨਾਮ ਵਾਪਸੀ 1